Πώς να προλογίσει κανείς την Παυλίνα Παμπούδη και να συμπεριλάβει τα περισσότερα, όλα είναι αδύνατον, από όσα έχει ήδη κάνει και συνεχίζει να κάνει… Ίσως το ότι καταφέρνει να ζει, κάνοντας, σχεδόν αποκλειστικά, πράγματα που της αρέσουν, να συνοψίζει με μια φράση της βιογραφία της … για όσους όμως δεν την γνωρίζουν:
Γεννήθηκε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1948 αλλά κατάγεται από το Ηράκλειο Κρήτης και τη Χαλκίδα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιστορία–Αρχαιολογία και παρακολούθησε μαθήματα Μαθηματικών στη Φυσικομαθηματική Σχολή και Ζωγραφικής στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, καθώς και στο κολέγιο Byahm Shοw του Λονδίνου. Εργάστηκε σαν κειμενογράφος στη διαφήμιση. Σήμερα,εργάζεται σαν editor στον εκδοτικό οίκο «Printa-Ροές». Αγαπημένοι της λογοτέχνες είναι οι Λ. Κάρολ, Κ. Ντίκενς, Ε. Ροΐδης, Ο. Ελύτης, Χ. Λ. Μπόρχες, Ντάγκλας Άνταμς Σ. Λεμ, Τσβάιχ, Ντοστογιέφσκι, Εντιθ Γουώρτον. Υπάρχει ένα βιβλίο που την έχει σημαδέψει και το οποίο έχει μεταφράσει κι αυτό είναι «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων».
Θέλγεται από τις μελωδίες του Μπαχ και την παλέτα του Βικέντιου Βαν Γκογκ…Έχει απίστευτο χιούμορ κι όταν δεν γράφει «δήθεν» για παιδιά, δεν ποιεί ποίηση, δεν εικονογραφεί, δεν φωτογραφίζει, δεν ζωγραφίζει και δεν ασχολείται με τα ζώα…βρίσκει ευτυχώς λίγο χρόνο να δώσει μια συνέντευξη στο elniplex και στη Μαίρη Μπιρμπίλη…
Έχετε εργαστεί ως κειμενογράφος στον τομέα της διαφήμισης , άρα δεν θα σας είναι δύσκολο να δημιουργήσετε για λογαριασμό του elniplex , το κείμενο για το διαφημιστικό σποτάκι της καλεσμένης μας …. Παυλίνας Παμπούδη!
Ξέρετε, πολλοί συγγραφείς έχουν περάσει από τη διαφήμιση: από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη μέχρι τον Μιχάλη Γκανά…Νομίζω πως είναι καλό σχολείο η διαφήμιση: σε ασκεί στην οικονομία του λόγου και την ακρίβεια της διατύπωσης. Εγώ, ξεκίνησα την καριέρα μου, τον περασμένο αιώνα, διαφημίζοντας κρασί – με το παιγνιώδες: «Μαριδάκι και Κουρτάκη», «Κεφτεδάκι και Κουρτάκη», «Ντολμαδάκι και Κουρτάκη» – χρησιμοποιώντας όλα τα υποκοριστικά των κλασσικών μας εδεσμάτων! Τώρα, έχω περιοριστεί σε σλόγκαν για βιβλία: «Εκδόσεις Πατάκης : μόνο διαλεγμένα βιβλία», «Μεταίχμιο: βιβλία αιχμής», «Εκδόσεις Ροές: βιβλία για πάντα»…Αν, τώρα, με προκαλείτε να διαφημίσω τον εαυτό μου ή μάλλον τα προϊόντα μου, θα μπορούσα να πω, πιθανόν, το σλόγκαν: «Κάντε χιούμορ, κάνει καλό!» (το χρώμα του χιούμορ δεν προσδιορίζεται.)
Όχι, όμως, δεν θα αρκούσε αυτό… Ας βάλω λοιπόν ως αυτοπαρουσίαση κι ένα στίχο από ποίημα μου:
Είμαι προφανώς εργαλείο: κάτι θα πρέπει ν’ ανοίγω…
(Πιστεύω ότι ο δημιουργός έχει αποστολή να ξεκλειδώνει μυστικά, να ανοίγει παράθυρα ή πόρτες ή δρόμους…)
Ούτε χέρι, ούτε πόδι, ούτε αρνί, ούτε χταπόδι…η πρώτη σας ποιητική απόπειρα, που μάλλον συνέπεσε και με τα πρώτα λογάκια σας, καταγεγραμμένη από τη γιαγιά. Το σχολείο και η οικογένειά σας ενίσχυσαν αυτήν την φυσική σας τάση για παιχνίδια του λόγου και του νου;
Ναι, άρχισα κι εγώ, όπως η ανθρωπότητα: με προφορική ποίηση! Στο σπίτι μάλλον διασκέδαζαν στην αρχή, αλλά όταν είδαν πως συνέχιζα ακόμα κι όταν πήγα σχολείο, έκαναν το παν για να με κάνουν να σοβαρευτώ (όπως βλέπετε, δεν το κατάφεραν). Όσο για το σχολείο…Εδώ θέλω να αναφέρω το παιδικό τραύμα και τη σύγχυση που μου προκάλεσε η δασκάλα της Β΄ δημοτικού, δίνοντάς μου το ενδεικτικό. «Να ξέρεις», μου είπε, «δεν το άξιζες το 10. Δεν τα πας καλά με τα γράμματα… Σου το έβαλα όμως γιατί ζωγραφίζεις ωραία…» Τι θα έλεγε ένας παιδοψυχολόγος; Τι λέτε εσείς ως σύγχρονοι εκπαιδευτικοί; Πήγα σπίτι συντετριμμένη και περήφανη ταυτόχρονα (!) – ένα σχιζοειδές συναίσθημα που ακόμα το δοκιμάζω- και, βέβαια, δεν μίλησα ποτέ γι αυτό σε κανένα!
«Θεωρώ ότι το παιχνίδι είναι πολύ σοβαρή δουλειά», έχετε πει. Γυρίζοντας πίσω τον χρόνο στην παιδική σας ηλικία, θυμάστε το αγαπημένο σας παιχνίδι; Αλήθεια σήμερα τα παιδιά παίζουν ή μήπως χάνονται στην υπερκατανάλωση εφήμερων αντικειμένων;
Παιχνίδια δεν είχα, αν εξαιρέσω μια μαϊμού, ένα σαλιγκάρι κι ένα σκαθάρι, ξυλόγλυπτα, που δεν έπρεπε να τα πειράζω για να μην τα χαλάσω. Α, είχα και για μια βδομάδα περίπου έναν κούκλο, ονόματι Κωστάκη, που μου τον πήρε κάποιο θαλάσσιο ρεύμα στ’ ανοιχτά.
Λοιπόν, συχνά ζωγράφιζα ανθρωπάκια και εξωγήινα ζώα, τα έκοβα με το ψαλίδι, και τα οδηγούσα σε απίστευτες περιπέτειες, από τα βάθη της κατσαρόλας, στις δύσβατες περιοχές της κουβέρτας, σε βουνά μαξιλαριών, σε οροπέδια τραπεζιών κλπ. και σκηνοθετούσα φοβερές καταδιώξεις στο χείλος της μπανιέρας…
Ναι, σήμερα τα παιδιά έχουν μια πληθώρα παιχνιδιών στη διάθεσή τους, αλλά λίγα είναι αυτά που τα βοηθούν πραγματικά να ασκήσουν τις δεξιότητες και τη δημιουργικότητα τους. Ακόμα και τα video games απαιτούν «κατευθυνόμενη» φαντασία…
Το σενάριο είναι το εξής: το elniplex βγάζει στον αέρα μια ραδιοφωνική μουσική εκπομπή για παιδιά και σας προσκαλεί ως παραγωγό σε μια ωριαία εκπομπή. Ποια θα ήταν τα κομμάτια που θα επιλέγατε να ακουστούν;
Α, θα απέκλεια σχεδόν ολότελα τα «παιδικά» τραγουδάκια! Θα έκανα ένα φοβερό ποτ πουρί: Π.χ. θα άρχιζα με το «Κάτω στης μαργαρίτας τ’ αλωνάκι» θα συνέχιζα με την «Άνοιξη» του Βιβάλντι, θα περνούσα στο «Gallo nero, gallo rosso» και στο «Yellow submarine» και στο «Κυκλάμινο κυκλάμινο στου βράχου τη σχισμάδα» και στο «Χορό των σπαθιών» και στο «Καλημέρα ήλιε» και στο «Ωδή στη Χαρά»… Ή θα έβαζα από τους» Όρνιθες» το «Που’ ναι αυτός που μας εκάλεσε», θα περνούσα στο «Μες στου Αιγαίου τα νερά, αγγέλοι φτερουγίζουν», στο «Τα μικρά παιδιά»… Θα έβαζα Καραίνδρου, Ντεμπυσσί, Ρεμπούτσικα, Χατζιδάκι, θα έβαζα ακόμα και προκλασσική, και ραπ, και τζαζ, και κλαρίνα και χάλκινα…
Τι να σας λέω τώρα; Δώστε μου την εκπομπή και θα δείτε…
Ας υποθέσουμε ότι σας προσκαλώ σήμερα –θέτω τον χρονικό περιορισμό για να ορίσω και την σχετικότητα , ή και όχι εσείς θα μου πείτε, της επιλογής — να διαβάσετε ένα βιβλίο σας στους μαθητές του Νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, του σχολείου όπου εργάζομαι. Ποιο βιβλίο θα επιλέγατε και γιατί;
Νομίζω ότι θα διάβαζα τον Ιβάν τον Τρομερό ή το Γούρι ή την Κατίνα Κοκκινάκη: οπωσδήποτε μια ιστορία έμμετρη (αρέσει πολύ η ομοιοκαταληξία στα παιδιά – και σε μένα) – και με χιούμορ.
Πριν από λίγο καιρό παρακολούθησα μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση του Ken Robinson, που μεταξύ άλλων ανέφερε την φθίνουσα πορεία της δημιουργικότητας και της αποκλίνουσας σκέψης από το Νηπιαγωγείο προς τις ψηλότερες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ποια είναι η γνώμη σας;
Υπάρχει ένα τεστ – κυκλοφορεί στο διαδίκτυο: Στις ερωτήσεις (σχετικά με το πώς μπορούμε να υπολογίσουμε το ύψος ενός κτιρίου χρησιμοποιώντας ένα βαρόμετρο π.χ.), όσο ο ερωτώμενος προχωρά σε ηλικία και ανέρχεται τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, τόσο περιορίζονται σταδιακά σε αριθμό οι (σωστές) απαντήσεις / λύσεις που δίνονται.
Τα παιδιά προτείνουν πολλές ευφάνταστες και πολυδιάστατες λύσεις, οι έφηβοι αρκετές, αλλά εκείνοι που έχουν πια υπαχθεί στο «σύστημα» δίνουν ΜΟΝΟ τη μια (αναμενόμενη) απάντηση.
Κάποιος διάσημος κοινωνιολόγος έκανε πρόσφατα μια φοβερή διαπίστωση: Εκπαίδευση είναι η διαδικασία της μετατροπής ενός πανέξυπνου παιδιού σε ηλίθιο ενήλικο … Λέτε να έχει κάποια βάση αυτό;
Επισκέπτεστε σχολεία όλων των βαθμίδων, μοιραστείτε μαζί μας την πιο αστεία ατάκα που σας έχει πει μαθητής.
Μα, εγώ είμαι συνήθως που τους λέω αστείες ατάκες – τα παιδιά είναι σοβαρά…Κάποτε, ήθελαν να μου πάρουν «συνέντευξη» για το περιοδικάκι τους, και τους την έδωσα προφορικά, ταχύτατα, χωρίς να περιμένω να με ρωτήσουν τίποτα! (Έδωσα καμιά 10ριά απαντήσεις – σε υποθετικές ερωτήσεις). Και μετά τους υπέδειξα διάφορες ερωτήσεις στις οποίες θα μπορούσαν να αντιστοιχούν αυτές οι απαντήσεις – κι έγινε μεγάλο γέλιο (δείτε το εδώ, σελ. 5)
Έχετε δηλώσει ότι στόχος σας όταν γράφετε είναι να μην φαίνεται ότι υπάρχει στόχος, να μην υπάρχει διδακτισμός. Σας έρχεται στο νου κάποιο βιβλίο για παιδιά ή “δήθεν” που να διαβάσατε πρόσφατα και που θεωρείτε ότι ο/η συγγραφέας του είχε τον ίδιο στόχο με σας;
Χμ, τα (ελάχιστα, ομολογώ) που διάβασα από την πιο πρόσφατη παραγωγή, με πείθουν για το ότι, αντιθέτως, όσο πάει πολλαπλασιάζονται τα βιβλία με αμάσητα «μηνύματα», παλιά και νέα, της μόδας: για την οικολογική ευαισθητοποίηση, για τον ρατσισμό, για την υγιεινή διατροφή κ.α.
Αυτοί οι «στόχοι» δεν είναι – όπως θα έπρεπε να είναι – σαν κυνήγι θησαυρού, δηλαδή δεν περιμένουν τον αναγνώστη να τους ανακαλύψει, μέσα από ένα πλούσιο κι εύφορο κείμενο, εντοπίζοντας τα σημάδια ένα ένα, εξασκώντας την κρίση του…
Νομίζω αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει, δυστυχώς, μόνο στα «κλασσικά» βιβλία. Ο Κάρολ, ο Βερν, ο Ντίκενς π.χ., αν υποτεθεί πως έχουν κάποιο «στόχο», πέρα από την αφήγηση μιας ωραίας ιστορίας, αυτός είναι, ξεκάθαρα, η καλλιέργεια της φαντασίας. Γι αυτό μπορούν πάντα να οδηγούν σελίδα σελίδα τον αναγνώστη (κάθε ηλικίας) και να τον κάνουν να διακρίνει από μόνος του και μια άλλη διάσταση (ή μερικές άλλες διαστάσεις) στα πράγματα…
Τα ποιήματα σας για την κρίση τα έχετε παρουσιάσει, (Παυλίνα Παμπούδη ποίηση και κρίση 2011). Αν σας έλεγα να μετέχετε σε τρεις επιπλέον αυτόνομες παρουσιάσεις με θέμα την κρίση α) ως συγγραφέας δήθεν για παιδιά β) ως ζωγράφος–εικονογράφος και γ) ως φωτογράφος, τι θα επιλέγατε να παρουσιάσετε;
Α) Ως συγγραφέας δήθεν για παιδιά: να ένας μύθος μου (και με ηθικό δίδαγμα, μάλιστα!):
Ο ΦΤΩΧΟΣ ΚΑΙ Η ΜΙΣΗ ΚΟΤΑ
Την εποχή της κρίσης (η οποία δεν έμεινε στην ιστορία ως «Εποχή της Κρίσης», διότι η «Ημέρα της Κρίσης» είχε προλάβει να προηγηθεί, τουλάχιστον ως αναγγελία κατά τις Γραφές, διεκδίκησε τα πνευματικά δικαιώματα της εμπορικής ονομασίας και κατέθεσε ασφαλιστικά μέτρα), την εποχή λοιπόν αυτής της ψευδεπώνυμης κρίσης, ζούσε κάπου ένας αγρότης χωρίς αγρό.